De herdenking werd georganiseerd door het herdenkingscomité Monnickendam. Na de kerkdienst legde burgemeester Marian van der Weele samen met kinderburgemeester Bibi Meister een krans bij het herdenkingsmonument op de Zarken.
Hieronder leest u de speech die burgemeester Marian van der Weele tijdens de herdenking uitsprak.
Net als vorig jaar gedenken we op een aangepaste manier. Fijn dat u kijkt.
Geachte aanwezigen.
Vandaag herdenken we de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en van oorlogssituaties en vredesmissies nadien. Op 5 mei vieren we dat het Koninkrijk der Nederlanden in 1945 is bevrijd en dat we sindsdien in vrijheid leven.
Het jaarthema van deze 4 en 5 mei herdenking is “na 75 jaar vrijheid”. Dit is een jaar waarin we de balans opmaken: waar staan we nu? Hoe vrij zijn we in 2021?
Bij die vraag komen meteen de vrijheidsbeperkingen door de maatregelen om de verspreiding van het Coronavirus tegen te gaan, naar boven. Nu, 76 jaar later, leven we in de grootste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog – regeringsleiders, waaronder Rutte en Merkel -, benadrukken met deze woordkeuze de uitzonderlijke impact van de pandemie. Bijzonder aan de corona-crisis is tegelijkertijd de wereldwijde verknoping: het gaat iedereen aan. Alle klokken staan nu even gelijk.
De crisis op wereldschaal dringt door tot in elk detail van ons dagelijks leven. Mensen dichtbij worden ziek. De angst om ziek te worden. Het verdriet om de dierbaren die we verloren.
De inperkingen van onze alledaagse en vanzelfsprekende vrijheden zijn ongekend. Het is een geheel nieuwe ervaring: verlaten winkelstraten, gesloten kantoren en cafés, de dringende oproep om thuis te blijven en – tot voor kort ondenkbaar – zelfs een avondklok. Nu er nog slechts enkelen in leven zijn die zich de Tweede Wereldoorlog actief herinneren, en het overgrote deel van de Nederlandse bevolking die zelf nooit oorlog heeft gekend, is de huidige crisis de eerste grootschalige confrontatie met vrijheidsbeperking.
Voor een land waar vrijheid zo hoog in het vaandel staat als in Nederland wegen de huidige inperkingen zwaar. Als je Nederlanders vraagt naar wat ze een belangrijke waarden vinden, noemen ze het woord ‘vrijheid’ het vaakst. We zijn er trots op en zien het als een onlosmakelijk onderdeel van onze Nederlandse identiteit. Ook voor de Waterlanders is vrijheid een zwaar bevochten goed. In 1572 maakten we de keuze om onze vrijheid te bevechten en aan te sluiten bij de Watergeuzen, volgend jaar 450 jaar geleden.
Onze gemeente heeft zich aangesloten bij het samenwerkingsverband van gemeenten die dat ook deden in 1572. Toen een strijd om Vrijheid, in verbondenheid, verscheidenheid en verdraagzaamheid.
Ook in tijden van oorlog hebben we nog steeds, zoals ook nu, vrijheid om te kiezen voor verbondenheid. Met Martin Visser van het herdenkingscomité maakte ik een rondwandeling langs plekken met een oorlogsverleden in Monnickendam. Langs de plek waar groenteboer Hordijk ervoor had gekozen joodse onderduikers op te nemen. De mensen uit het verzet die het bevolkingsregister veilig uit handen van de Duitsers hielden. Boekhandelaar Willem van der Voet die het drukken van illegale publicaties moest bekopen met de dood. We kennen allemaal de verhalen uit de oorlog van onze ouders en grootouders. Verhalen van mensen die in tijden van nood hulp kregen worden generaties lang herinnerd en doorgegeven. Zo vertelde Hanna Poldervaart, de zilversmid die deze ambtsketen maakte, me het verhaal, hoe de familie Buitenhuis uit Uitdam haar vader, die op hongertocht was, vis meegaf en een plek om te slapen. Kleine daden met een grote impact. Ook in vredestijd hebben we de vrijheid om te kiezen het verschil te maken en de verbinding met anderen te smeden. Gisterenmiddag bracht ik een kennismakingsbezoek aan het Waterlands Archief waar ik prachtige oude documenten heb gezien die eeuwen terug gaan in onze roemrijke historie. Ook een brief van de burgemeester van Monnickendam Geschreven op 29 april 1943: als uw nieuwbakken burgemeester vind ik het schokkend te lezen voor welke taak mijn voorganger werd geplaatst in de oorlog.
Het doet me ook denken aan het levensverhaal van Eva Eger. Ze was zestien toen ze in 1944 naar Auschwitz werd gedeporteerd. Haar ouders werden direct naar de gaskamers gestuurd en Eva werd gedwongen om voor Mengele te dansen. Haar onverschrokkenheid hielp haar en haar zusje te overleven. In het boek De Keuze deelt de psycholoog haar oorlogsherinneringen en beschrijft ze hoe ze haar cliënten helpt om zich uit hun eigen gedachten te bevrijden en hoe iedereen er uiteindelijk voor kan kiezen om vrij te zijn, om negatieve overtuigingen achter ons te laten, om te leven in vrijheid.
Zo lang de vrijheid van spreken en denken gepaard gaat met de principiële gelijkheid van alle burgers blijft het fundament van de vrije samenleving overeind. Dat is het cruciale verschil tussen deze crisis en een bezetting. De huidige beperkingen zijn pijnlijk, maar een vrije samenleving garandeert dat deze proportioneel en tijdelijk zijn, en dat dit een uitzonderingstoestand is. De steunpilaren van de vrije samenleving, waaronder de onafhankelijke rechtspraak en principiële gelijkheid, staan fier overeind.
Vrijheid – we wisten het al, maar het is het afgelopen jaar opnieuw duidelijk geworden – is maar beperkt maakbaar. Het is kwetsbaar. Een virus kan zomaar, tenminste een jaar lang, roet in het eten gooien. En alles wat we dan inleveren moeten we stap voor stap weer terugveroveren en opnieuw opbouwen. Het fundament van de vrije samenleving is gelukkig robuust, en lijkt onaangetast. Dat is wat we ieder jaar vieren, en wat we elke dag opnieuw dienen te beschermen en te versterken. Ook in andere delen van de wereld verdienen die beschermers van de vrijheid onze steun.
In de landen waar vrijheid niet vanzelfsprekend is waar mensenrechten worden geschonden door totalitaire regimes met als voorbeelden Rusland, Myanmar, China, Saudi Arabië.
Ik sluit af met een gedicht van Sebastiaan Stroosnijder van de Dichterskring Waterland uit de pas verschenen bundel Wisselwerken:
Net als toen
zullen we haar weer vieren
door deze tijd
haar meer appreciëren
want niemand weet wat hij mist
tot het hem ontnomen is
niet fysiek belegerd
is dit mooie land
onzichtbaar waart hij voort
een gedeelde vijand
we worden in een greep gehouden
ons dagelijks leven beperkt
een nieuwe dag zal weer komen
waarin we dit samen hebben verwerkt
en net als toen
zullen we haar weer vieren
DE VRIJHEID
Vrijheid kunnen we alleen herkennen en vieren door stil te staan bij het leed geleden en de slachtoffers die omkwamen toen we in onvrijheid leefden.
Bron: Gemeente Waterland
Foto via beemster.net
